หากคุณเป็นเจ้าของบ้าน หรือกำลังวางแผนจะต่อเติมบ้านเก่า สร้างบ้านใหม่ หรือแม้แต่ซื้อบ้านมือสอง...
ส่วนไหนของบ้าน ที่มีผลต่อการทนแผ่นดินไหว
เมื่อพูดถึงภัยพิบัติที่สร้างความเสียหายร้ายแรงต่อบ้านเรือนและชีวิตของผู้คน หนึ่งในภัยธรรมชาติที่หลายประเทศต้องเผชิญอยู่เสมอก็คือ “แผ่นดินไหว” แม้ประเทศไทยจะไม่ใช่พื้นที่ที่เกิดแผ่นดินไหวรุนแรงบ่อยนัก แต่ก็มีโอกาสเกิดแรงสั่นสะเทือนจากรอยเลื่อนหรือแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นในประเทศเพื่อนบ้าน เช่น พม่า ลาว หรืออินโดนีเซีย ส่งผลกระทบมายังบางพื้นที่ของไทยได้ อย่างล่าสุดเองแผ่นดินไหวที่พม่า ก็ส่งผลกระทบถึงประเทศไทยไม่น้อย การเตรียมบ้านให้พร้อมรับมือกับแผ่นดินไหวจึงไม่ใช่เรื่องที่ควรมองข้าม โดยเฉพาะในยุคปัจจุบันที่การก่อสร้างบ้านมีความหลากหลายทั้งด้านดีไซน์ ขนาด และเทคโนโลยี
บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักกับปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อความสามารถของบ้านในการต้านทานแรงแผ่นดินไหว ไม่ว่าจะเป็นการออกแบบโครงสร้าง วัสดุก่อสร้าง ระบบฐานราก ไปจนถึงแนวทางในการดูแลรักษาบ้าน เพื่อให้บ้านของคุณไม่เพียงแค่สวยงาม แต่ยังแข็งแรงและปลอดภัยเมื่อเผชิญกับแรงสั่นสะเทือนที่อาจเกิดขึ้นได้ทุกเวลา
ความเข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับแผ่นดินไหว
แผ่นดินไหวเกิดจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกใต้พื้นดิน ซึ่งเมื่อเกิดการเสียดสีกันหรือปลดปล่อยพลังงานออกมา จะส่งผลให้เกิดแรงสั่นสะเทือนแผ่กระจายมายังผิวโลก บ้านเรือนที่ตั้งอยู่บนพื้นดินในรัศมีผลกระทบอาจได้รับแรงสั่นสะเทือนที่มากน้อยแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับระยะห่างจากจุดศูนย์กลาง ความลึกของแรงสั่น และคุณสมบัติของชั้นดินในพื้นที่นั้น ๆ และมนุษย์ก็ไม่สามารถควบคุม หรือพยากรณ์ล่วงหน้ากันเป็นวัน ๆ ได้
แรงแผ่นดินไหวสามารถสร้างความเสียหายได้ตั้งแต่ระดับเล็กน้อย เช่น กระจกแตก หรือฝ้าเพดานหล่น ไปจนถึงระดับรุนแรง เช่น กำแพงถล่มหรือบ้านพังทั้งหลัง ดังนั้น การเข้าใจหลักการพื้นฐานของแรงแผ่นดินไหว จึงเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญในการวางแผนให้บ้านต้านทานได้ดี หรือไม่พังทลายลงมาจนเป็นเหตุถึงอันตราย
ปัจจัยที่มีผลต่อความสามารถของบ้านในการต้านทานแผ่นดินไหว
1. การออกแบบทางวิศวกรรม
การออกแบบบ้านให้สามารถรองรับแรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวได้ จำเป็นต้องอาศัยหลักการทางวิศวกรรมที่มีการคำนวณแรงที่อาจเกิดขึ้นอย่างแม่นยำ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการวางโครงสร้างให้สมดุล การกระจายน้ำหนักของชิ้นส่วนอาคาร หรือการเสริมแรงในจุดที่เสี่ยงต่อการเสียหาย เช่น มุมอาคารหรือผนังด้านยาว การออกแบบโครงสร้างที่มีรูปทรงสม่ำเสมอและไม่ซับซ้อน เช่น สี่เหลี่ยมจัตุรัส จะช่วยให้แรงกระจายได้สม่ำเสมอและลดความเสียหายได้มากกว่าการออกแบบที่มีลักษณะไม่สมมาตร
2. ระบบฐานรากที่มั่นคง
ฐานรากเป็นจุดเริ่มต้นของโครงสร้างทั้งหมด หากฐานรากไม่มั่นคง บ้านจะได้รับแรงสั่นสะเทือนโดยตรงและอาจเกิดการทรุดตัวหรือพังทลายได้ง่าย บ้านที่ต้องการทนแรงแผ่นดินไหวควรมีฐานรากที่ยึดเกาะกับชั้นดินแน่นหนา เช่น ใช้เข็มเจาะลึก หรือฐานรากแพที่มีความแข็งแรง และควรตรวจสอบคุณสมบัติดินก่อนปลูกสร้าง เพื่อออกแบบฐานรากให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมเฉพาะพื้นที่
3. วัสดุก่อสร้างที่ยืดหยุ่นและแข็งแรง
การเลือกวัสดุก่อสร้างมีบทบาทสำคัญมาก วัสดุที่มีความแข็งแรงอย่างเดียวไม่เพียงพอ แต่ต้องมีความยืดหยุ่นหรือสามารถดูดซับแรงสะเทือนได้ เช่น คอนกรีตเสริมเหล็กที่ผสมเส้นใยโพลีเมอร์ หรือไม้เนื้อแข็งบางประเภทที่สามารถยืดหยุ่นตัวได้เมื่อเกิดแรงสะเทือน อีกทั้งวัสดุประตู หน้าต่าง กระจก หรือฝ้าเพดาน ก็ควรเป็นวัสดุที่ไม่แตกหักง่ายและสามารถติดตั้งให้แน่นหนาเพื่อลดความเสี่ยงขณะเกิดแผ่นดินไหว
4. การเชื่อมต่อโครงสร้างอย่างถูกต้อง
การเชื่อมต่อระหว่างองค์ประกอบของบ้าน เช่น คาน เสา ผนัง และพื้น ควรออกแบบให้มีความต่อเนื่อง ไม่ใช่แยกกันทำงาน เพราะหากแต่ละส่วนเคลื่อนตัวไม่พร้อมกัน จะทำให้เกิดการฉีกขาดของโครงสร้างและเพิ่มความเสียหาย เช่น การใช้โบลต์และเหล็กเสริมในการยึดผนังเข้ากับโครงสร้างหลัก หรือการออกแบบผนังรับแรงเฉือนในตำแหน่งที่เหมาะสม
5. การติดตั้งอุปกรณ์ต้านแรงสั่นสะเทือน (Seismic Devices)
ในอาคารที่อยู่ในพื้นที่เสี่ยงสูง การติดตั้งระบบลดแรงแผ่นดินไหว เช่น โช้กดูดแรง (dampers) หรือฐานรองรับแบบยืดหยุ่น (base isolators) สามารถช่วยลดการสั่นสะเทือนที่ส่งผ่านมายังโครงสร้างอาคารได้มาก ช่วยให้บ้านไม่เสียหายแม้จะมีแรงสั่นสะเทือนสูง และยังช่วยยืดอายุการใช้งานของวัสดุก่อสร้างในระยะยาว
6. การวางตำแหน่งและน้ำหนักสิ่งของภายในบ้าน
เฟอร์นิเจอร์และสิ่งของภายในบ้านหากจัดวางไม่เหมาะสม หรือมีน้ำหนักมากในจุดเดียว อาจทำให้บ้านเกิดความเสียหายขณะเกิดแผ่นดินไหวได้ เช่น ชั้นหนังสือขนาดใหญ่ที่ไม่ได้ยึดติดกับผนัง อาจล้มทับคนได้ หรือถังน้ำบนชั้นดาดฟ้าที่ไม่มีฐานรองรับที่มั่นคง ก็สามารถถล่มลงมาได้ ดังนั้นการติดตั้งอุปกรณ์ภายในบ้านให้แน่นหนาและกระจายน้ำหนักให้เหมาะสม เป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้าม
7. การบำรุงรักษาบ้านอย่างสม่ำเสมอ
บ้านที่ไม่ได้รับการดูแล ซ่อมแซม หรือปรับปรุงตามความเหมาะสม จะมีโครงสร้างที่อ่อนแอเมื่อเวลาผ่านไป ซึ่งอาจไม่สามารถรองรับแรงแผ่นดินไหวได้เหมือนเดิม เช่น คานที่ผุ ผนังแตกร้าว หรือเหล็กเสริมขึ้นสนิม ล้วนเป็นช่องโหว่ของบ้าน ดังนั้นการตรวจสอบบ้านอย่างสม่ำเสมอโดยวิศวกรหรือช่างผู้ชำนาญจึงเป็นเรื่องสำคัญ เพื่อให้สามารถเสริมความแข็งแรงในจุดที่เริ่มเสื่อมสภาพได้ทันเวลา
สรุป
บ้านที่สามารถทนต่อแรงแผ่นดินไหวได้ ไม่ใช่เรื่องของโชคชะตา แต่คือผลลัพธ์จากความใส่ใจในรายละเอียดตั้งแต่ขั้นตอนการออกแบบไปจนถึงการก่อสร้างจริง โดยการใช้วัสดุที่เหมาะสม การจัดวางองค์ประกอบอาคารอย่างสมดุล และการเลือกเทคโนโลยีเสริมแรงแผ่นดินไหว รวมถึงการบำรุงรักษาอาคารอย่างสม่ำเสมอ ล้วนเป็นปัจจัยที่ช่วยลดความเสียหายและรักษาชีวิตของผู้อยู่อาศัย
การลงทุนในการทำให้บ้านมีความสามารถรับแรงแผ่นดินไหวได้ดี อาจมีค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้นเล็กน้อยในช่วงต้น แต่เป็นการลงทุนที่คุ้มค่าในระยะยาว เพราะเมื่อเกิดเหตุการณ์ไม่คาดฝัน บ้านที่แข็งแรงและปลอดภัยจะไม่เพียงแค่ปกป้องทรัพย์สิน แต่ยังปกป้องชีวิตของเราได้ด้วย
